Κάλαντα ( `Εχουν σχέση με το Χριστιανισμό?)

Τα κάλαντα, λίγη ιστορία..

Κάλαντα, Νικηφόρος Λύτρας, 1872

Από τα αρχαιοελληνικά Ανθεστήρια και τις Καλένδες της Ρώμης,

στα κάλαντα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς

Τα κάλαντα με το μικτό παγανιστικό και χριστιανικό χαρακτήρα τους έχουν αντέξει στο χρόνο και είναι διαδεδομένα στον ελληνικό χώρο με ποικίλες παραλλαγές. Τα ελληνικά κάλαντα που έχουν πλέον θρησκευτικό περιεχόμενο, μολονότι ως ονομασία προέρχονται από τις ρωμαϊκές Καλένδες, εντούτοις θεωρούνται ως συνέχεια της ειρεσιώνης και της γιορτής των Ανθεστηρίων στην αρχαία Αθήνα.
Φαίνεται πως η ιστορία των ευχετικών τραγουδιών είναι πανάρχαια. Στην αρχαία Αθήνα οι οικοδέσποινες έδιναν γερό φιλοδώρημα στους τραγουδιστές που επισκέπτονταν τα σπίτια κρατώντας τους καρπούς της γης, οι οποίοι συμβόλιζαν την αναμενόμενη καλή σοδειά και για τον επόμενο χρόνο. Χαρακτηριστικό επίσης είναι το γεγονός ότι στην γιορτή των Ανθεστηρίων οι Αθηναίοι κυλούσαν πάνω σε τροχούς ένα ομοίωμα καραβιού μεταφέροντας το Διόνυσο, τιμώντας τον με αυτό τον τρόπο ως θεό της βλάστησης. Ο συμβολισμός αυτός φτάνει ως τις μέρες μας, αφού πολλές φορές οι καλαντιστές κρατούν ένα ομοίωμα καραβιού.
Τα κάλαντα ως ονομασία προέρχονται από τις ρωμαϊκές Καλένδες, την πρώτη κάθε μήνα και γιορτάζονταν 12 φορές το χρόνο. Ωστόσο στις Καλένδες του Ιανουαρίου ο εορτασμός ήταν μεγαλοπρεπής και οι Ρωμαίοι αντάλλασσαν δώρα, μια συνήθεια ζωντανή μέχρι σήμερα.

Λεπτομέρεια από Αττική Οινοχόη Ανθεστηρίων,
410 π.Χ,. μουσείο του Λούβρου
η φωτογραφία:educnet.education.fr

Όπως ήταν επόμενο οι εκδηλώσεις της Πρωτοχρονιάς μαζί με τα κάλαντα συνεχίστηκαν και κατά τη Βυζαντινή περίοδο όπου συν τω χρόνω συγχρωτίστηκαν με τα αρχαιοελληνικά έθιμα, αφού η Ανατολική αυτοκρατορία βαθμηδόν εξελληνίστηκε. Στη συνέχεια, κάλαντα άρχισαν να ψάλλονται και τα Χριστούγεννα, ενώ η χριστιανική παράδοση αναφέρει ότι τα πρώτα χριστουγεννιάτικα κάλαντα ήταν οι ύμνοι των αγγέλων που ανήγγειλαν την ενανθρώπιση του Χριστού. Όλες οι γιορτές και οι ευχές σχετίζονται με το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22 Δεκεμβρίου, με τη μεγαλύτερη νύχτα του έτους, τότε που ο Ήλιος, ακολουθώντας την προαιώνια πορεία του “τρέπεται” προς το βόρειο ημισφαίριο.

Σήμερα, τα κάλαντα παίρνουν ανάλογα με το περιεχόμενο της κάθε γιορτής, τη δική τους ποιητική μορφή και εθιμική πλαισίωση. Γενικά, τα ευχετικά τραγούδια – ειρεσιώνη, χελιδόνισμα, κορώνισμα- πού έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες και στη συνέχεια οι Βυζαντινοί στις μεγάλες γιορτές τους, ήταν ευγενικοί στίχοι απευθυνόμενοι σε συγγενείς και φίλους με ευχές να αποκτήσουν αυτό που επιθυμούσαν. Αυτή ακριβώς την έννοια διατηρούν μέχρι σήμερα και ψάλλονται κυρίως από τους φυσικούς φορείς της νεότητας, τα παιδιά τα οποία ανταμείβονται για τις ευχές τους.