Αναβιώνει το έθιμο "Αναστενάρια"

Ειδωλολατρικό έθιμο

Ανήμερα της γιορτής των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αναβιώνει ένα παραδοσιακό ελληνικό θρησκευτικό έθιμο τα «Αναστενάρια». Κύριο χαρακτηριστικό του εθίμου είναι η εκτέλεση πυροβασίας, δηλαδή βαδίσματος με γυμνά πόδια πάνω σε ένα στρώμα πυρακτωμένων κάρβουνων.    Η τελετουργία των Αναστεναρίων άρχισε το απόγευμα της 20ής Μαΐου στο κοντάκι, σε ένα χώρο όπου φυλάσσονται οι εικόνες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, οι οποίες αποτελούν τα πολυτιμότερα κειμήλια για τους Αναστενάρηδες.
Τις ονομάζουν «Χάρες» και «Παππούδες» και
τις έχουν σε υφασμάτινη θήκη, από όπου κρέμονται κουδουνάκια και πολλά αφιερώματα.

Στο κονάκι φυλάσσονται και τα «αμανέτεια», μαντήλια που θεωρούνται ιερά, πολύτιμα και αυτά προγονικά κειμήλια. Στο ίδιο χώρο φυλάσσονται και τα αναστενάρικα όργανα, η λύρα και το νταούλι σήμερα, παλιότερα η γκάιντα.
Το απόγευμα της 20ής Μαΐου, ξεκίνησαν να συγκεντρώνονται στο κονάκι άντρες και γυναίκες Αναστενάρηδες , όπου τελείται η αγρυπνία και γενικά η προετοιμασία των Μυστών για οιστροπληξία. Η τελετή των αναστενάρηδων έχει πολύ ενδιαφέρουσες ιεροπραξίες και μυσταγωγίες όπως η τελετουργική ζωοθυσία, ένθεη έκσταση, πυροβασία.

Το πρωί της 21ης Μαΐου μετά τη Θεία Λειτουργία, οι Αναστενάρηδες μετέφεραν τα Αναστενάρικα κωδωνοφόρα εικονίσματα και τα έβαλαν στο Άγιασμα. Κατά τους Αναστενάρηδες οι «χάρες» τους δίνουν την ικανότητα να περπατάνε πάνω στα κάρβουνα. Το απόγευμα γίνεται η πρώτη μεγάλη πυροβασία. Η Ιερή πυρά ανάβεται από τον ανώτατο ιεράρχη τους τον Αρχιαναστενάρη που κατέχει το προνόμιο του λειτουργήματος αυτού από προγονική κληρονομιά. Όταν κατακαθίσουν οι φλόγες και σχηματιστεί παχιά ανθρακιά, τότε καταφθάνουν οι Αναστενάρηδες με πομπή και αρχίζουν κυκλικό χορό γύρο από την Ιερή ανθρακιά, ενώ η μουσική συνεχώς δυναμώνει και γίνεται πιο γρήγορη. Οι Αναστενάρηδες υψώνουν δεητικά τα χέρια τους προς τις Χάρες, κάθιδροι και κάτωχροι. Η προσδοκία να τους «πιάσει ο Άγιος» κυριεύει τις ψυχές τους. Κυριαρχούν στεναγμοί και επιφωνήματα. Οι εκλεκτοί αρχίζουν το χορό κρατώντας εικόνες και αμανέτεια. Ο χορός στατικός, μονότονος και παράλληλα συγκλονιστικός διαρκεί μέχρι τα μεσάνυχτα.

Το όνομα αναστενάρια πάρθηκε από το αναστενάρι, το εικόνισμα που κρατούν σ' όλη τη διάρκεια της γιορτής στα χέρια τους και που θεωρείται ο ανώτατος αρχηγός των αναστενάρηδων.

Αρκετοί μελετητές διαπιστώνουν ότι οι χοροί των αναστενάρηδων διατηρούν στοιχεία από τους Διονυσιακούς οργιαστικούς χορούς της αρχαιότητας και θεωρούν ότι η προέλευση του εθίμου βρίσκεται στις Διονυσιακές τελετές. Άλλωστε, ο τόπος που αναπτύχθηκε η Διονυσιακή λατρεία και το έθιμο είναι κοινός. Τα «Αναστενάρια» επιχωρίαζαν παλιότερα στη ΒΑ Θράκη με κέντρο της εθιμικής εκδήλωσης το Κώτσι, το μεγαλύτερο χωριό της περιφέρειας, και το χωριό Μπροντίβο. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1923,οι κάτοικοι της περιοχής αυτής της Θράκης εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές του ελλαδικού χώρου και κυρίως στη Μακεδονία, όπου μαζί με τα άλλα έθιμά τους μετέφεραν και τα Αναστενάρια. Οι Αναστενάρηδες, φοβούμενοι τις αντιδράσεις των νέων σύνοικών τους, μέχρι το 1943, δεν έδιναν δημοσιότητα στο έθιμο, το οποίο αναβίωσε για πρώτη φορά δημοσίως το 1943. Σήμερα αναβιώνει στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, στην Αγία Ελένη και στην Κερκίνη Σερρών, στη Μελίκι Ημαθίας και στη Μαυρολεύκη της Δράμας.

Ο αριθμός των αναστενάρηδων δεν ξεπερνά τους 60, και σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων, η μύηση στην τελετουργία είναι πολυσήμαντη αλλά και αυστηρή. Όπως επισημαίνουν, στα αναστενάρια παίζει σημαντικό ρόλο η ίαση της ψυχής, καθώς επίσης και ο σεβασμός που αποδίδει ο κάθε Αναστενάρης. Στα πέλματα τους δεν παρατηρείται κανένα έγκαυμα, φαινόμενο που δεν επιδέχεται επιστημονική εξήγηση.
πηγη. omogeneia.ana-mpa