Το σώμα δεν λέει ψέματα

Σας λένε ψέματα; Ναι; Το διαισθάνεστε, αλλά θέλετε να είστε και σίγουροι; Μα, είναι απλό. Κοιτάξτε τις κινήσεις του ανθρώπου που βρίσκεται απέναντί σας, το βλέμμα του, το χαμόγελό του. Γιατί; Μα επειδή... το σώμα ποτέ δεν λέει ψέματα! Κι εμείς θα σας πούμε όλες τις τεχνικές για να διαβάζετε τον μυστικό κώδικα και της πιο ανεπαίσθητης κίνησης.


Το γιατί λέμε ψέματα είναι ένα πανάρχαιο φιλοσοφικό ερώτημα που ξεπερνά τις απαιτήσεις αυτού του άρθρου! Όμως, σε όλους μας έχει συμβεί να ακούμε κάποιο συνομιλητή μας, τα λόγια του να μας φαίνονται απολύτως λογικά και αληθινά κι όμως «κάτι» να μας... ψιθυρίζει πως δεν λέει την πάσα αλήθεια. Και αυτό το «κάτι» είναι ένα μήνυμα από τον εγκέφαλό μας που θέλει να μας προφυλάξει, καθώς είναι εξασκημένος να «σαρώνει» κάθε εικόνα που βρίσκεται μπροστά του και να αποκωδικοποιεί εγκαίρως σήματα που θα τον διευκολύνουν να δράσει ανάλογα!
Oι άνθρωποι, λοιπόν, επικοινωνούν με δύο κυρίως τρόπους: με τον προφορικό λόγο και με τη γλώσσα του σώματος. Κάποιες φορές κυριαρχεί ο ένας από τους δύο, συνήθως όμως συνδυάζονται την ίδια χρονική στιγμή. Έτσι λαμβάνουμε στον εγκέφαλό μας σήματα λέξεων που δημιουργούν έννοιες, σκέψεις, συμπεράσματα και σήματα από τη γλώσσα του σώματος (όρασης, ακοής, όσφρησης αλλά και αφής) που δημιουργούν επιβεβαιώσεις, υπόνοιες, ενεργειακή ροή ή μπλοκάρισμα, σιγουριά ή αμφισβήτηση.
Όταν οι δύο γλώσσες -προφορική και του σώματος- δεν έχουν αντιφάσεις, δηλαδή ό,τι λέμε αποτυπώνεται και στο σώμα μας, τότε έχουμε επικοινωνιακή πληρότητα και το μήνυμα του άλλου το αποδεχόμαστε ως αληθινό. Τι συμβαίνει όμως όταν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα σ’ αυτά που λέμε και στον τρόπο που τα λέμε; Τι θα πρέπει να πιστέψουμε; Ανεξάρτητα από το αν μας αρέσει ή όχι, το σώμα είναι πιο αληθινό από τα λόγια, όπως έχει αποδειχτεί σε πολλές σύγχρονες έρευνες. Μολονότι όλοι θα θέλαμε να πιστέψουμε στα λόγια του συνομιλητή μας, το σώμα, με τους άπειρους μικρούς κώδικές του, είναι ασφαλέστερο κριτήριο και σπάνια λέει ψέματα. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Επειδή η γλώσσα του σώματος είναι η αρχέγονη κοινή μας γλώσσα, πολύ πριν ο άνθρωπος αρθρώσει τον προφορικό νοηματικό λόγο. Αυτοί οι κώδικες είναι παγκόσμιοι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους και μας καθορίζουν επικοινωνιακά ήδη από την παιδική μας ηλικία. Αν σκεφτούμε ότι έχουν μετρηθεί παγκοσμίως γύρω στο 1 εκατομμύριο σήματα αυτής της γλώσσας, καταλαβαίνουμε ότι μιλάμε για ένα τεράστιο αλφάβητο και μια πελώρια πηγή πληροφοριών.
Όσο ασκούμαστε στην παρατήρηση και γνωρίζουμε βαθύτερα αυτούς τους κώδικες, τα συμπεράσματα μπορεί να είναι ασφαλέστερα. Πολλές φορές πρέπει να συνδυάσουμε 2 ή 3 μικρά σήματα του σώματος για να βγάλουμε ασφαλέστερο συμπέρασμα. Γι’ αυτό μη βιαστούμε με βάση αυτά που θα παρουσιάσουμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Το σώμα δεν λέει ψέματα, αλλά για να το μάθουμε συνειδητά χρειάζεται παρατηρητικότητα, εμπειρία και «μύτη», δηλαδή η αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά και πρέπει να το ψάξουμε.

Υπάρχουν 4 ειδών ψεύτες που η κάθε κατηγορία έχει ιδιαιτερότητες:
O περιστασιακός ψεύτης Όλοι έχουμε γίνει κάποια στιγμή τέτοιοι. Δηλαδή είναι ο άνθρωπος που δεν συνηθίζει να λέει ψέματα, όμως για κάποιον περιστασιακό λόγο ψεύδεται για να προστατεύσει τον εαυτό του, το συνομιλητή του ή κάποιον άλλο. Στο βάθος όμως κάθε ψέμα κρύβει το φόβο. Το φόβο να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα. O περιστασιακός ψεύτης υπολογίζει πολύ καλά πώς θα πει τα λόγια του, ώστε να φαίνονται αληθοφανή. Επειδή όμως δεν έχει συνηθίσει να ψεύδεται, το σώμα του κραυγάζει την αντίφαση και μπορούμε να δούμε σ’ αυτό πολλά σημάδια ψεύδους.
O συχνός ψεύτης Αυτός συνηθίζει τακτικά να λέει ψέματα. Επειδή όμως δεν προλαβαίνει, όπως ο περιστασιακός, να σκηνοθετήσει καλά κάθε περίπτωση, γιατί το κάνει συχνά, πέφτει σε αντιφάσεις νοηματικές και λογικές, αλλά έχει καλύψει καλύτερα τη γλώσσα του σώματός του. Όμως και σ’ αυτόν τα σημάδια θα αποκαλυφθούν.
O καθ’ έξιν ψεύτης Αυτός ψεύδεται σχεδόν συνέχεια και πολλές φορές δεν το συνειδητοποιεί ούτε ο ίδιος, καθώς έχει μια σχετική γνώμη για το τι είναι αλήθεια. Πέφτει σε λογικές αντιφάσεις που προσπαθεί με σοφιστικές ακροβασίες να σώσει. Μάλιστα, παρότι η γλώσσα του σώματός του μοιάζει πολύ φυσική, γιατί έχει συνηθίσει στο ψέμα, όταν τον πιέζουμε με ερωτήσεις, παρουσιάζει σήματα στο σώμα που υποδηλώνουν την αντίφασή του που έχει αρχικά κρύψει και από τον ίδιο τον εαυτό του.
O επαγγελματίας ψεύτης Αυτός λέει ψέματα συνειδητά για συγκεκριμένους λόγους συμφέροντος ή εξαπάτησής μας. Έχει μελετήσει τις πιθανές αντιρρήσεις μας και το τι θα μας απαντήσει. Έχει σκεφτεί όλα τα σενάρια και τις λύσεις τους. Παρότι πολλές φορές έχει εκπαιδευτεί να προσποιείται και στη γλώσσα του σώματος (πωλητές, διαφημιστές, πολιτικοί, επαγγελματίες, εραστές κ.λπ.), πάντα υπάρχουν κάποιες μικρές λεπτομέρειες που του διαφεύγουν και οι οποίες μπορούν να μας υποψιάσουν αρχικά και έπειτα από έρευνα να αποκαλυφθεί η απάτη.

Η στάση του σώματος Και ο κορμός του σώματος μπορεί να φανερώνει το ψέμα, καθώς υποφέρει συνειδητά ή ασυνείδητα από την αντιστοιχία σκέψης και έκφρασης. Έτσι μπορεί να εμφανίζει: Απότομες βαθιές εισπνοές ή εκπνοές με ξεφύσημα και ήχο. Καθώς σε κάθε ψέμα αυξάνονται οι καρδιακοί παλμοί, η αναπνοή γίνεται άρρυθμη, ρηχή και γρήγορη. O ψεύτης παίρνει βαθιά ανάσα, γιατί νιώθει σαν να πνίγεται. Νευρικότητα σε όλο το σώμα. Αυτό μπορεί να εμφανίζεται με πολλούς τρόπους, ανάλογα με το χαρακτήρα. Άρα οι κινήσεις αυτές θα μας τραβήξουν την προσοχή, γιατί δεν έχουμε συνηθίσει να τις βλέπουμε στο συνομιλητή μας:
α. Η κίνηση μπρος-πίσω του σώματος, είτε σε καθιστή είτε σε όρθια στάση.
β. Η απότομη αλλαγή στάσης. Παράδειγμα: Κάθεται κάποιος σταυροπόδι και τη στιγμή που μας απαντά αλλάζει στάση των ποδιών. Το να λέμε ψέματα ακόμα και για τον επαγγελματία του είδους είναι κάτι άβολο. Έτσι το σώμα δεν βολεύεται, αλλάζει θέσεις σαν κάτι να του φταίει!
γ. Ασυνείδητες κινήσεις στα χέρια ή τα πόδια. Χτυπήματα στο δάπεδο ή των χεριών στο τραπέζι, σφίξιμο έντονο των χεριών μεταξύ τους, συμπίεση των μηρών μεταξύ τους. Σφίξιμο με τα χέρια της καρέκλας ή της πολυθρόνας όπου κάθεται. Τα πόδια στρέφουν τα πέλματα προς άλλη κατεύθυνση από το συνομιλητή, σαν να θέλει αυτός που λέει ψέματα να σηκωθεί να φύγει!
δ. Στροφή της λεκάνης. O συνομιλητής που ψεύδεται στρέφει τη λεκάνη του σε άλλη κατεύθυνση από το μέρος μας, σαν να θέλει να προστατεύσει τη γενετήσια περιοχή του. Το ψεύδος επειδή κρύβει φόβο μάς κάνει να αναπτύσσουμε υψηλό αίσθημα αυτοσυντήρησης.
ε. Υπερβολική οικειότητα, χτύπημα στην πλάτη, αγγίγματα, πλησίασμα. O συνομιλητής μας πολλές φορές νιώθοντας αδέξιος μέσα στο ψέμα του προσπαθεί να μας καλοπιάσει. Έτσι παραβιάζει τον προσωπικό μας χώρο και γινόμενος υπερβολικά οικείος θέλει να μειώσει τις υποψίες μας. Είναι δύσκολο να πεις ψεύτη κάποιον που σε χτυπάει φιλικά στην πλάτη ή έχει πλησιάσει πολύ κοντά σου. Αν η οικειότητα είναι υπερβολική, αναίτια και άκαιρη, ενώ το θέμα που συζητάμε βάζει σε δοκιμασία την ειλικρίνεια του άλλου, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Μια υποκατηγορία αυτής της ψεύτικης οικειότητας, που αφορά περισσότερο το πρόσωπο, αλλά εντάσσεται ψυχολογικά σ’ αυτή την κατηγορία, είναι το ψεύτικο χαμόγελο. O ψεύτης συνομιλητής χαμογελά πολύ και απότομα και σε στιγμές που δεν δικαιολογείται. Η φιλικότητα και η εμπιστοσύνη που χαρακτηρίζουν συνειρμικά το χαμόγελο κρύβει τον ψεύτη μ’ ένα προσωπείο φερεγγυότητας.

Η φωνή προδίδει το ψέμα Ένας ακόμα τομέας όπου μπορεί να εντοπιστεί το ψέμα είναι η ίδια η φωνή του συνομιλητή, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο. Χαρακτηριστικά της φωνής που ψεύδεται μπορεί να είναι:
Αλλοίωση της χροιάς της φωνής. O ψεύτης συνομιλητής μπορεί να ακουστεί με διαφορετική φωνή απ’ τη συνηθισμένη. Αυτό μπορεί να γίνει είτε ασυνείδητα (η φωνή αλλοιώνεται, τρέμει, διστάζει κ.λπ.) είτε συνειδητά (γίνεται θελκτική για να μας «ξελογιάσει» ή σκληρή για να μην τολμήσουμε να τον αμφισβητήσουμε). Διαφορετικές ταχύτητες στην εκφορά του λόγου. O ψεύτης μπαίνει σε ένα λαβύρινθο παραγόντων που προσπαθεί να προβλέψει και έτσι από κάπου θα έχει «διαρροές». Μια συνηθισμένη «διαρροή» είναι στη φωνή, που γίνεται από τη μια διστακτική (μήπως πει κάτι που θα αποκαλύπτει το ψεύδος) και την επόμενη στιγμή γρήγορη, για να «τελειώνει» και να απαλλαγεί από το βάσανο. Ακόμα και στη μαφία έχουν το ρητό: «Αν λες ψέματα, συντόμευε». O ψεύτης νιώθει πως όσο λιγότερα και γρηγορότερα τα πει, τόσες λιγότερες εκτεθειμένες περιοχές έχει για να αποκαλυφθεί.

Το βλέμμα Ακόμα και η λαϊκή σοφία θεωρεί ότι «το ψέμα φαίνεται στα μάτια». Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια. Βέβαια, υπάρχουν πολλές εκδοχές ψέματος στα μάτια. Η συνηθέστερη είναι το χαμηλωμένο βλέμμα. Το βλέμμα κρύβεται από το συνομιλητή, για να μη φανεί η εσωτερική αντίφαση ή πάλη. Άλλες φορές στιγμιαία μας κοιτά και ακαριαία αποσύρεται, σαν να δυσκολεύεται να αντέξει το δικό μας βλέμμα. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις το βλέμμα βυθίζεται στο κενό, σαν να διαβάζει κάποιος ένα αόρατο κείμενο (αυτό παρατηρείται συνήθως σε κάποιον που έχει μάθει απέξω αυτά που θα πει για να μας εξαπατήσει) ή προσηλώνεται αναίτια σε ένα αντικείμενο και μοιάζει σαν να μιλάει σ’ αυτό (σ’ ένα φλιτζάνι καφέ, στο τσιγάρο κ.λπ.). Άλλοτε μπορεί να επιχειρεί να μας κοιτάξει στα μάτια, με μισόκλειστα όμως βλέφαρα, σαν να προστατεύεται. Πολλές φορές οι πιο εκπαιδευμέ- νοι ψεύτες (γιατί οι περιστασιακοί συνήθως ρίχνουν το βλέμμα κάτω) μας κοιτούν μεν, αλλά ρίχνουν το κεφάλι προς τα πίσω σαν να απομακρύνονται από εμάς. Η πιο εμφανής προσποίηση του επαγγελματία ψεύτη, που γνωρίζει τη γλώσσα του σώματος, είναι να επιχειρήσει να μας κοιτά κατευθείαν στα μάτια, αλλά με υπερβολικό τρόπο, προκειμένου να «δείχνει» ειλικρινής, έτσι που μας υποψιάζει για το αντίθετο. Άλλες ενδείξεις ψεύδους είναι το βλεφάρισμα ή το συνοφρύωμα, καθώς «πάσχει» το πρόσωπο για να αντέξει την εσωτερική αντίφαση. Φυσικά δεν θα εμφανιστούν σε ένα πρόσωπο όλες αυτές οι ενδείξεις. Γι’ αυτό ο ασφαλέστερος κανόνας είναι πως αυτός που ψεύδεται αλλάζει σε σχέση με τις ειλικρινείς στιγμές του. Κάτι, δηλαδή, στο βλέμμα του θα δείχνει διαφορετικό και θα μοιάζει σαν να προσπαθεί ο ίδιος να μιμηθεί το συνήθη εαυτό του.
Πρόσωπο και χειρονομίες κάλυψης Επειδή το πρόσωπο λειτουργεί και ως καθρέφτης του ψυχισμού μας, όποιος ψεύδεται είναι απόλυτα φυσιολογικό να προσπαθεί να καλύψει, να «μουντζουρώσει» αυτόν τον καθρέφτη. Αυτές τις ονομάζουμε χειρονομίες κάλυψης, όπου τα χέρια έρχονται τη στιγμή του ψεύδους και καλύπτουν, αγγίζοντας μέχρι και το πρόσωπο. Βέβαια, πρέπει να παρατηρούμε αυτές τις χειρονομίες τις σημαντικές στιγμές, τότε δηλαδή που έχουμε ρωτήσει τον άλλο κάτι κρίσιμο ή μας αναγγέλλει κάτι. Και αυτό γιατί τέτοιες χειρονομίες μπορεί να εμφανιστούν ασυνείδητα σε μια μακρά συζήτηση, σε αδιάφορες στιγμές, και τότε δεν έχουν απαραίτητα την υπόνοια ψεύδους. Ας δούμε τις κυριότερες:
Άγγιγμα της μύτης Το κέντρο που αποφασίζει ο εγκέφαλος τι θα εκφράσει και τι όχι γειτνιάζει με το κέντρο που δέχεται τα ερεθίσματα της όσφρησης. Η αντίφαση που υπάρχει λόγω του επικείμενου ψεύδους δημιουργεί μια υπερδιέγερση σ’ αυτό το κέντρο, που μεταδίδεται στο διπλανό κέντρο όσφρησης με αποτέλεσμα να υπάρχει ερεθισμός της μύτης που εμφανίζεται σαν φαγούρα, μικρή ενόχληση, ύγρανση κ.λπ. Έτσι το χέρι ακουμπά τη μύτη πολύ συχνότερα από το συνηθισμένο όταν λέμε ψέματα!
Άγγιγμα του λοβού του αυτιού O συνομιλητής μπορεί να παίζει με το λοβό του ή τα σκουλαρίκια του. O λοβός αντιπροσωπεύει το κεφάλι, το νοητικό στη φυσιογνωμική (το αυτί είναι ένα αντεστραμμένο έμβρυο με το κεφάλι να είναι ο λοβός). Αγγίζοντας το λοβό είναι σαν να δείχνουμε τη σύγκρουση που υπάρχει στο κεφάλι. Ένα ασυνείδητο μασάζ στο λοβό προσπαθεί να ηρεμήσει τον ψεύτη συνομιλητή μας. Ξύσιμο στον αυχένα ή το δάχτυλο στο κολάρο Πολλές φορές στη διάρκεια του ψεύδους ο συνομιλητής νιώθει σαν να «πνίγεται», σαν κάποιος να τον πιέζει στο λαιμό. Έτσι ξυσίματα γύρω από το λαιμό ή τον αυχένα ή το δάχτυλο γύρω από την μπλούζα που καλύπτει το λαιμό είναι ασυνείδητες κινήσεις αποφόρτισης.
Ξύσιμο ή χάιδεμα λίγο πάνω από τα φρύδια ή στα ίδια τα φρύδια O συνομιλητής μοιάζει σαν να περιποιείται τον εαυτό του, για να μας δείξει ένα «καλό» του πρόσωπο! Όπως όταν κοιταζόμαστε στον καθρέφτη και «διορθωνόμαστε». Προσπαθώντας ασυνείδητα να ωραιοποιήσει τον εαυτό του, θέλει να γίνει πιο ελκυστικός, ώστε να μην τον αμφισβητήσουμε.
Δάχτυλο στα χείλη και δάγκωμα χειλιών O συνομιλητής καλύπτει το στόμα του με το χέρι του ή σε διάφορες παραλλαγές με τα δάχτυλά του. Άλλοτε δαγκώνει τα χείλη του ή γλείφει με τη γλώσσα τα δόντια του. Όλες αυτές οι κινήσεις φανερώνουν την εσωτερική του σύγκρουση. Είναι σαν να συγκρατεί το στόμα, το φορέα του ψεύδους, να προσπαθεί να το κλείσει ή να το καλύψει για να μη φανεί το ψέμα που εκστομίζει!

Από τον Γιάννη Ανδριανάτο Εκπαιδευτή στη Ρητορική - Διαλεκτική
Μας ενδιαφέρει η αποψή σας για το θέμα αυτό και θα θέλαμε να μας αφήσετε το δικό σας σχόλιο. Ευχαριστούμε
Δημοσίευση σχολίου