Η Θεραπευτική της Ψυχής μας

 










Στους μελετητές της Βίβλου είναι γνωστό, ότι η Αγία Γραφή δεν είναι επιστημονικό εγχειρίδιο. Δεν γράφτηκε για να μας προσδώσει επιστημονικές γνώσεις, ούτε για ν' απαντήσει σε όλες τις απορίες που μας δημιουργούνται, από τη γνώση και παρατήρηση του επιστητού. Γράφτηκε για να μας δείξει το δρόμο της «καταλλαγής» του ανθρώπου προς τον Θεό και για ν' αποκτήσουμε τη σωτηρία και τη λύτρωση μέσω του Ιησού Χριστού, του μονογενή Υιού του Θεού.

Ωστόσο, όταν η Βίβλος θίγει θέματα που σχετίζονται με την επιστημονική έρευνα, διαφαίνεται καθαρά ότι οι συγγραφείς της έχουν μια καταπληκτική γνώση που μόνο χιλιάδες χρόνια αργότερα οι επιστήμονες αποκτούν. Αυτό έχει παρατηρηθεί σε πολλούς επιστημονικούς κλάδους και μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε μια σύγχρονη σχετικά επιστήμη, την Ψυχιατρική. Η Αγία Γραφή δεν περιέχει μόνο συμβουλές και οδηγίες για τη διαφύλαξη και θεραπεία της σωματικής υγείας -γεγονός που παρατηρείται ιδιαίτερα στις υγειονομικές διατάξεις της Μωσαϊκής νομοθεσίας (Λευϊτικό κεφ. 11-15, Αρ.19/1112)- αλλά περιλαμβάνει αρχές και οδηγίες για τη διατήρηση της πνευματικής υγείας και ισορροπίας του ανθρώπου. Τέτοιες μάλιστα αρχές, που δημιουργούν κατάπληξη στους σύγχρονους ψυχίατρους, που σήμερα, μετά από εκατοντάδες χρόνια, ανακαλύπτουν την αιώνια και απαράμιλλη σοφία της Βίβλου.

Εδώ θα εξετάσουμε μερικές από αυτές, και θα δούμε τι έχουν να μας πουν οι σύγχρονοι ψυχίατροι. Οι σύγχρονοι ερευνητές της ψυχοσωματικής μεθόδου αναγνώρισαν, μετά από μακροχρόνιες επίμονες μελέτες, την μεγάλη αξία που έχει στην ζωή του ανθρώπου η εκδήλωση συμπάθειας, ελέους και αγάπης. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η εντολή της Βίβλου «δεν θέλεις εκδικείσθαι, ουδέ θέλεις μνησικακεί κατά των υιών του λαού σου· αλλά θέλεις αγαπά τον πλησίον σου ως σεαυτόν» (Λευϊτικό 19/18, 34), είναι ένα άριστο μέσο, για την επίτευξη και διατήρηση της πνευματικής υγείας και της διανοητικής ισορροπίας. Έτσι, σήμερα αναγνωρίζεται ότι η πιο σπουδαία ανακάλυψη της επιστήμης, σχετικά με τη διάνοια, είναι η δύναμη της αγάπης για την προστασία και την επανόρθωσή της. Οι επιστημονικές παρατηρήσεις στα θέματα της διανοητικής υγείας αποκάλυψαν ότι τα ορφανά μωρά πεθαίνουν, όταν στερηθούν την εκδήλωση της μητρικής αγάπης, και ότι τα παιδιά που πάσχουν από φυσικές ανωμαλίες χρειάζονται περισσότερο την αγάπη από ότι τα φάρμακα! Στατιστικές δείχνουν, ότι στα αμερικανικά ορφανοτροφεία μέχρι το 1900, το 90% των παιδιών πέθαιναν πριν γίνουν ενός έτους παρά την προσεγμένη διατροφή και υγιεινή τους. 'Οταν οι γιατροί συνέστησαν στο προσωπικό να φέρεται στα μωρά σαν να ήταν δικά τους, η θνησιμότητα έπεσε στο 10%. Ο διευθυντής ενός από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία του κόσμου στο Μπέλβιον της Νέας Υόρχης περιέγραψε πριν από μερικά χρόνια την αγάπη σαν ένα φάρμακο που και τα καλύτερα νοσοκομεία δεν μπορούν ν’ αγοράσουν. Είπε ότι η αγάπη είναι όπως μια «βιταμίνη» χωρίς την οποία τα βρέφη εξασθενούν ή γίνονται ηλίθια και άλλα μαραζώνουν ή παίρνουν εγκληματικές τάσεις.    Σχολιάζοντας ο Δρ. Σορόχιν τη δύναμη και αποτελεσματικότητα της αγάπης στη ζωή του ανθρώπου έγραψε: «Η ανιδιοτελής αγάπη έχει τεράστιες δημιουργικές και θεραπευτικές δυνατότητες, πολύ μεγαλύτερες από ό,τι πολλοί άνθρωποι φαντάζονται. Η αγάπη είναι μια ζωοδοτική δύναμη, αναγκαία για τη φυσική, διανοητική και ηθική ευεξία.(...) Παιδιά στερημένα από αγάπη έχουν την τάση να γίνουν ζωτικά, ηθικά και κοινωνικά, ελαττωματικά. Η αγάπη είναι το πιο ισχυρό αντίδοτο ενάντια στις εγκληματικές και νοσηρές τάσεις και ενάντια στη ροπή των αυτοκτονιών· ενάντια στο μίσος, το φόβο και τις ψυχονευρώσεις. Είναι μια απαραίτητη κατάσταση για βαθιά και διαρκή ευτυχία». Και κατέληξε ότι «η θεραπευτική δύναμη της αγάπης παραμένει απαραίτητη σχεδόν για κάθε επιτυχημένη ενέργεια στις διανοητικές ταραχές.(...) Μόνο η δυναμη της απεριόριστης αγάπης, που εφαρμόζεται αδιάκριτα σε όλα τα ανθρώπινα πλάσματα, μπορεί να νικήσει τις δυνάμεις της διαμάχης ανάμεσα στους ανθρώπους και να εμποδίσει τον αφανισμό του ανθρώπου πάνω σ' αυτόν τον πλανήτη».    Παρόμοια ο διάσημος ψυχαναλυτής και ψυχίατρος Α. 'Αντλερ (Alfred Adler) μετά από προσεκτική ανάλυση περιπτώσεων χιλιάδων ασθενών κατέληξε να πει ότι « η έλλειψη της αγάπης έχει παρατηρηθεί σ' όλες τις ανθρώπινες αποτυχίες.(...) Το πιο ενδιαφέρον καθήκον που επιβάλλεται από τη θρησκεία -παρατήρησε- ήταν πάντοτε «αγάπα τον πλησίον σον». Το άτομο που δεν ενδιαφέρεται για τον συνάνθρωπό του, έχει τις μεγαλύτερες δυσκολίες στη ζωή και προκαλεί τη μεγαλύτερη βλάβη στους άλλους. Από τέτοια άτομα προέρχονται όλες οι ανθρώπινες αποτυχίες».    'Ενας άλλος διάσημος Αμερικανός Ψυχίατρος, ο Σμάιλν Μπλάντον, στο βιβλίο του «Αγάπη ή φθορά», λέει: «Για περισσότερα από σαράντα χρόνια κάθησα στο γραφείο μου και άκουσα ανθρώπους απ' όλες τις ηλικίες και τις τάξεις να μου λένε τις ελπίδες και τους φόβους τους.(...) Καθώς κοιτάζω πολλά χρόνια πίσω, μια αλήθεια αναπηδά καθαρά μέσα στη σκέψη μου -η παγκόσμια ανάγκη για αγάπη.(...) Δεν μπορείτε να επιζήσετε χωρίς αγάπη· πρέπει να την έχετε ή θα φθαρείτε».    Ο'Εριχ Φρομ (Erich From) είναι ένας πολύ γνωστός ψυχαναλυτής, παγκόσμια και στη χώρα μας, από το πλήθος των βιβλίων του που έχουν μεταφραστεί. Παρόλο που δεν φαίνεται να δέχεται την Βίβλο σαν αποκαλυμμένο λόγο του Θεού, ωστόσο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «... η εντολή "Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν ειναι ο πιο σημαντικός κανόνας ζωής, και ότι η παραβίαση της εντολής αυτής είναι βασική αιτία της δυστυχίας και ψυχασθένειας. 'Οποια και να 'ναι τα παράπονα του αρρώστου, όποια και να'ναι τα συμπτώματα που παρουσιάζει, όλα πηγάζουν από την ανικανότητά του για αγάπη. (...) Η αναλυτική θεραπευτική αγωγή στην ουσία συνίσταται σε μια προσπάθεια του ψυχαναλυτή να βοηθήσει τον ασθενή ν' αποκτήσει ή να ξαναποκτήσει την ικανότητά του για αγάπη». Ο ίδιος παρατηρεί σε μια άλλη μελέτη του, ότι η αγάπη είναι η μόνη απάντηση στο πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης. Χωρίς την αγάπη -υπογραμμϊζει- η ανθρωπότητα δε θα μπορούσε να υπάρξει ούτε μια μέρα. Χαρακτηρίζει την αγάπη σαν πόθο για διαπροσωπική συνένωση, που είναι η πιο ισχυρή ορμή μέσα στον άνθρωπο. 'Ολα αυτά τα συμπεράσματα όμως ήρθαν πολύ καθυστερημένα σε σχέση με όσα διδάσκει η Αγία Γραφή για την αξία και τη δύναμη της αγάπης. Η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον και στον εαυτό μας, αποτελεί τους θεμέλιους λίθους πάνω στους οποίους στηρίζεται ολόκληρη η ηθική διδασκαλία τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης. Πριν από 2.000 χρόνια ο μονογενής Υιός του Θεού διακήρυξε: «Να αγαπάς Κύριο τον Θεό σου μ’ όλη την καρδιά σου, μ' όλη την ψυχή σου και μ' όλο το νου σου. Αυτή είναι η πρώτη και η πιο μεγάλη εντολή. Και δεύτερη, το ίδιο σπουδαία μ' αυτή, Να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» (Ματθ. 22/37). Ο Ιησούς προχώρησε ακόμη περισσότερο διδάσκοντας την αγάπη και προς τους εχθρούς μας (Ματθ. 5/44), μια πρωτάκουστη και επαναστατική διδασκαλία για τους ανθρώπους όλων των εποχών. Ο απ. Παύλος πάλι, αφιέρωσε ολόκληρο το 13ο κεφάλαιο της Α' επιστολής προς Κορινθίους, για να εξυμνήσει στον «ύμνο της αγάπης» -όπως ονομάστηκε τις ιδιότητες, τα οφέλη και την παντοτινή αξία της αγάπης, καταλήγοντας στο ότι «η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει».  Η ψυχιατρική επιστήμη, μετά από 2.000 χρόνια, αναγνωρϊζει ότι η αγάπη είναι το ένα και μοναδικό αντίδοτο που μπορεί να σώσει τον άνθρωπο από πολλές ασθένειες. «Χωρίς αγάπη -παρατηρεί ο γιατρός Μακ Μίλλανο άνθρωπος είναι πιθανό να φθαρεί από διάφορες ασθένειες της διάνοιας και του σώματος. (...) Είναι αναγκαία για ευτυχία και ψυχική υγεία, όπως η τροφή για τη φυσική μας ύπαρξη».  'Η, όπως έθεσε το ζήτημα ο ψυχίατρος Σμάιλν Μπλάντο, «Αγαπάς τον Θεό και τον πλησίον; τότε πιθανό να μη χρειαστείς ποτέ έναν ψυχίατρο!». Η αναζήτηση του Θεού και η θρησκευτικότητα του ανθρώπου αναγνωρίζεται από ψυχοκοινωνιολόγους και ψυχίατρους σαν μια βασική ανθρώπινη παρόρμηση, το ίδιο βασική όπως και τα ορμέμφυτα για επικοινωνία, για διαιώνιση του είδους και για την αυτοσυντήρηση του ατόμου. Στην εποχή μας, όπου ο αθεϊσμός έχει απλώσει τα πλοκάμια του παντού και η χιονοστιβάδα της απιστίας πνίγει τα φυλλώματα της θρησκευτικότητας του ατόμου, η λατρεία του Θεού θεωρήθηκε κάτι το αναχρονιστικό και ξεπερασμένο. Ποιο υπήρξε όμως το αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης; Διάσημοι ψυχαναλυτές και ψυχίατροι υποστηρίζουν, ότι μια αιτία των ψυχονευρώσεων που παρουσιάζονται σε πολλούς ενήλικες, οφείλονται στην προσπάθειά τους να ξεριζώσουν αυτή την έμφυτη ενστικτώδη παρόρμηση του ανθρώπου για την αναζήτηση του Θείου και την επικοινωνία του μ' αυτό.   Αναφερόμενος στο θέμα αυτό ο διαπρεπής ψυχαναλυτής Γιουνγκ (C. G. Jung) παρατήρησε, ότι η θρησκεία είναι μια ενστικτώδης παρόρμηση, χαρακτηριστική του ανθρώπου. «Δεν υπήρξε ούτε μια περίπτωση που το πρόβλημα των ασθενών μου -πάνω από 35 χρόνων-, σημείωσε, να μην ήταν σε τελευταία ανάλυση η ανακάλυψη μιας Θρησκευτικής πλευράς της ζωής. Η ιδέα ενός παντοδύναμου Θείου όντος.(...), αν δεν αναγνωρίζεται με συναίσθηση τότε γίνεται δεκτή ασυναίσθητα... Γι' αυτό το θεωρώ σοφότερο να αναγνωρίζουμε την ιδέα του Θεού με συναίσθηση, γιατί διαφορετικά κάποιος άλλος γίνεται θεός, κατά κανόνα κάτι που είναι τελείως ακατάλληλο και ανόητο». 'Οπως ακριβώς το λέει η Βίβλος πριν από χιλιάδες χρόνια ότι οι άνθρωποι, απορρίπτοντας τον Θεό συνειδητά ή ασυνείδητα, έκαναν θεό τους την κοιλιά, ή λάτρευσαν την κτίση, τον εαυτό τους και τον Διάβολο (Φιλιπ. 3/ 19, Ρωμ. 1/21, Β' Κορ. 4/4). Τα αποτελέσματα αυτής της πορείας είναι έκδηλα περισσότερο από κάθε άλλή φορά στην υλιστική εποχή μας και γι' αυτό πολλοί μαστίζονται από ψυχονευρώσεις.    Μ' ένα παρόμοιο τρόπο ο διάσημος ψυχίατρος Ρόλλο Μέη (Rollo May), τόνισε ότι: «Η αληθινή θρησκεία είναι κάτι χωρίς το οποίο, καμιά ανθρώπινη ύπαρξη δεν μπορεί να έχει υγιή προσωπικότητα». Στο ερώτημα: Τι συμβαίνει στη διανοητική υγεία, όταν αυτό το νόημα που δίνει η θρησκεία λείπει, ή αλλιώς, τι επίδραση έχει ο αθεϊσμός στην προσωπικότητα, απάντησε: «'Εχω συγκλονιστεί με το γεγονός ότι ουσιαστικά όλοι οι γνήσιοι αθεϊστές που έχω γνωρίσει παρουσιάζουν σαφείς νευρωτικές τάσεις».  Και ο επιφανής ψυχίατρος Βίκτωρ Φρανκλ (V. Ε. Frankl) χαρακτήρισε την προσπάθεια του σύγχρονου ανθρώπου, για ζωή χωρίς θρησκεία, σαν «αληθινή ασθένεια του αιώνα». Ο αιώνας μας χαραχτηρίζεται επίσης από το άγχος (stress) και την αγωνία για την επιβίωση, σ' έναν κόσμο που απειλείται από ένα παγκόσμιο πυρηνικό ολοκαύτωμα. Αλλά και ο καθημερινός τρόπος ζωής, δείχνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στερούνται χαράς και ελπίδας και θάβονται από την κατάθλιψη και την απελπισία. Αυτό τους οδηγεί τόσο σε σωματικές ασθένειες, όσο και σε ψυχασθένειες. Τι έχει όμως να προσφέρει η Βίβλος σαν λύση για τέτοιου είδους προβλήματα; Αν στραφούμε στο βιβλίο των Παροιμιών, όπου υπάρχει αποταμιευμένη «Θεία σοφία», θα βρούμε οδηγίες και συμβουλές, που η αξία τους έχει αναγνωριστεί από τους ψυχίατρους της εποχής μας, και ας έχουν περάσει σχεδόν 3.000 χρόνια από τότε που γράφτηκαν.  Στις Παροιμίες 14/30 διαβάζουμε: «Η υγιαίνουσα καρδία είναι ζωή της σαρκός ο δε φθόνος σαπρία των οστέων». Δηλαδή, σύμφωνα με τα παραπάνω λόγια, εκείνος που δε μισεί, αλλά έχει « υγιαίνουσα καρδία» δίνει μακρότητα ημερών στη ζωή του. Αντίθετα, εκείνος που φθονεί, δεν κάνει κακό μόνο στον άλλο, αλλά και στον ίδιο τον εαυτό του, γιατί ο φθόνος, η κακία και το μίσος, δηλητηριάζουν τον οργανισμό του και τον εξασθενούν. Είναι ενδιαφέρον τώρα να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με την άποψη πολλών ψυχίατρων, ο θυμός θα μπορούσε να θεωρηθεί αιτία θανάτου που προκαλείται από καρδιακή προσβολή και συμφόρηση, εξαιτίας σοβαρής συναισθηματικής έντασης. Ενώ ο θυμός και η οργή δεν αναφέρονται σ' ένα πιστοποιητικό θανάτου, ωστόσο η υψηλή ψυχική ένταση είναι η πιο σοβαρή αιτία θανάτου κατά τον Αμερικανό καθηγητή Τ. Ρ. Βαν Ντέλλεν. Και, όπως το είπε πολύ απλά μια σύγχρονη αυθεντία, είναι πολύ πιο εύκολο να μισούμε, αλλά πιο ωφέλιμο το να αγαπούμε! Στο εδάφιο Παροιμίες 17/22, γίνεται λόγος για τα ευεργετικά αποτελέσματα της χαράς και της ευφροσύνης, σε αντίθεση με τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της θλίψης. «Η ευφραινομένη καρδία δίδει ευεξίαν ως ιατρικόν· το δε κατατεθλιμμένον πνεύμα ξηραίνει τα οστά». Και στο εδάφιο Παροιμίες 15/13 διαβάζουμε· «Καρδία ευφραινομένη ιλαρύνει το πρόσωπον· υπό δε της λύπης της καρδίας καταθλίβεται τό πνεύμα». Δε χρειάζεται βέβαια να είναι κανείς ψυχίατρος για να καταλάβει την ωφέλιμη επίδραση της ευφροσύνης και χαράς στον οργανισμό του. 'Ολοι μας εξάλλου είμαστε μάρτυρες των αποτελεσμάτων της θλίψης και της στενοχώριας, του άγχους και του stress, που δημιουργούν μια επικίνδυνη κατάσταση, η οποία φθείρει και εξασθενεί τον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτά που σκεφτόμαστε, αυτά που πιστεύουμε -αναφέρει ο Νόρμαν Κάζενς, καθηγητής της ψυχιατρικής βιοσυμπεριφοράς στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας-, ο τρόπος με τον οποίον αντιδρούμε στις εμπειρίες, επιδρούν είτε ανασταλτικά είτε υποβοηθητικά στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. 'Ετσι, τώρα οι γιατροί αρχίζουν να προσέχουν περισσότερο τη σημασία των ψυχολογικών παραγόντων στην καταπολέμηση των ασθενειών. Υπάρχουν μάλιστα ιατρικοί ερευνητές που υποστηρίζουν ότι οι ισχυρές υψηλές συγκινήσεις παράγουν το stress, που μπορεί να θεωρηθεί ως πηγή όλων των ασθενειών. 'Ετσι, σε μια εποχή που οι άνθρωποι στην κυριολεξία αποψυχούν από το φόβο των επερχομένων δεινών και προβλημάτων, η Βίβλος στέκει το μόνο βιβλίο που μπορεί να χαρίσει ελπίδα και ανακούφιση. Ναι, είναι το μόνο βιβλίο που μας προσφέρει ελευθερία από το φόβο και το stress της ατομικής μας εποχής. Μας συνιστά να κάνουμε γνωστά με προσευχή όλα τα προβλήματά μας στο Δημιουργό και να μη μεριμνούμε για την επίλυσή τους στηριζόμενοι στις δικές μας δυνάμεις. Μας συμβουλεύει να αποβλέπουμε σ' Αυτόν, σαν πέτρα και φρούριό μας, και σ' Αυτόν να ελπίζουμε για να είμαστε ασφαλείς κάτω απ' τις φτερούγες του (Φιλιπ. 4/6, Ψαλμ. 91/1-7, 23/1-6). Απ' το περιεχόμενο της Βίβλου μπορεί κανείς να αντλήσει υπεράνθρωπη θεία κατεύθυνση και να αποκτήσει σεβασμό στον Θεό, που μπορεί να επιφέρει «ίασιν εις τα νεύρα και μυέλωσιν εις τα οστά» (Παροιμίες 3/8). Πολύ σωστά λοιπόν, ο ψυχίατρος Σμάιλν Μπλάντον, που είχε πάντα πάνω στο γραφείο του την Αγία Γραφή, όταν ρωτήθηκε από έναν πελάτη ασθενή του «αν ένας ψυχίατρος μπορεί να διαβάζει την Βίβλο», απάντησε: «'Οχι μόνο μπορεί να διαβάζει την Αγία Γραφή, αλλά οφείλει να τη μελετά. Διότι η Βίβλος είναι το σπουδαιότερο βιβλίο που υπάρχει, στο θέμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αν οι άνθρωποι απορροφούσαν το άγγελμά της, πολλοί από μας τους ψυχίατρους θα έκλειναν τα γραφεία τους και θα πήγαιναν για ψάρεμα» Δ. Τσινικόπουλος