Αναστενάρια: Οι ρίζες του εθίμου

Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα έθιμα που λαμβάνει χώρα το τριήμερο 21-23 Μαΐου στη Μακεδονία. Οι ρίζες του εθίμου βρίσκονται στην αρχαιότητα και στη λατρεία του θεού Διονύσου. Μια ομάδα ανδρών (συνήθως), οι «αναστενάρηδες», φορώντας την κατάλληλη ενδυμασία πραγματοποιούν το τελετουργικό του εθίμου. Στις 21 Μαΐου, ύστερα από αγρυπνία για την ψυχική προετοιμασία των συμμετεχόντων ώστε ν’ αποκτήσουν τη δυνατότητα της πυροβασίας, οι αναστενάρηδες αρχίζουν το χορό στο σπίτι του ιεράρχη τους. Ο χορός περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα και όταν τελειώνει οι συμμετέχοντες κάνουν το σταυρό τους κι αποσύρονται σιωπηλοί. Οι παρευρισκόμενοι στο τελετουργικό συνοδεύουν τους χορευτές με τα όργανα τους (συνήθως γκάιντα, λύρα, νταούλι) κρατώντας το ρυθμό, τραγουδώντας και συμπάσχοντας. Στη συνέχεια φεύγουν από το σπίτι με τη μορφή πομπής και τη συνοδεία των μουσικών οργάνων. Καταλήγουν στο ύπαιθρο, όπου από το απόγευμα έχει ήδη προετοιμαστεί η πυροβασία κι έχει ανάψει η φωτιά από το άγιο φως. Εκεί ξεκινά η πυροβασία με τη μορφή χορού και διαρκεί 2-3 ώρες μέχρι να σβήσει η φωτιά. Έχει υπολογιστεί ότι η θερμοκρασία της φωτιάς μπορεί ν’ ανέρχεται από 220°-450° C. Μετά το κυρίως μέρος του εθίμου, επιστρέφουν χορεύοντας και με μορφή πομπής στο σπίτι του ιεράρχη τους. Στην αυλή του σπιτιού στήνεται ο τελευταίος χορός όπου πρωτοστατεί ο αρχηγός των αναστενάρηδων. Μετά από 3 γύρους, η τελετή ολοκληρώνεται.